İnsan haklarının uluslararası kapsamda korunmasına ilişkin en önemli gelişmeler arasında; Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 10 Aralık 1948 tarihinde İnsan Hakları Evrensel Bildirgesini kabul etmesi sayılabilir. II. Dünya Savaşı'ndan sonra devletler bireylere tanınan hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması konusunda mutabakata varmış, İnsan Hakları Bildirisi, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu tarafından Haziran 1948'de hazırlanmış ve 10 Aralık 1948'de Genel Kurulun Paris'te yapılan oturumunda kabul edilmiştir. Evrensel Bildirge 500’den fazla dile çevrilmiştir. Bildirge, bu özelliği ile de en çok dile çevrilen insan hakları belgesi olma özelliğini de taşımaktadır. İnsan hakları bakımından bu önemli adımın atılması tüm dünya ülkelerinde 10 Aralık tarihinin “İnsan Hakları Günü” olarak kutlanmasını da beraberinde getirmiştir.
İnsan hakları; ırk, din, dil, etnik köken, cinsiyet, görünüş gibi ayrımların yapılmaksızın insan onuruna yaraşır muamele edilmesi fikrini ifade etmektedir. İnsan hakları, tüm insanlara hiçbir ayrım gözetmeksizin insan onuruna yaraşır muamele edilmesi fikrini ifade etmektedir. Yaşam hakkından din ve inanç özgürlüğüne, onurlu çalışma hakkından sağlıklı bir çevrede yaşama hakkına varıncaya kadar çok geniş haklar kategorisini ihtiva eden insan hakları; bölünmez, birbirine bağımlı ve birbiriyle bağlantılı evrensel haklar kümesidir. İnsan hakları, tüm insanların faydalanabileceği haklar arasında yer alır. Bu hakların kullanılmasında herkes eşit konuma sahiptir. Kuşkusuz ki insan haklarının korunması, geliştirilmesi, olası hak ihlallerine karşı tedbirlerin alınması ve hak ihlalleri karşısında tepkisiz kalınmaması insan hakları çerçevesinde ele alabileceğimiz temel değerler arasında yer alır. Beyanname’nin ilan edildiği tarihten bu yana insan hakları açısından hem kurumsallaşma hem de bu alana yönelik normlaşma anlamında önemli adımlar atılmıştır. Evrensel Bildirgenin ilanından sonraki yıllarda tüm dünyada insan hakları ihlallerinin önlenmesine yönelik uluslararası mekanizmalar oluşturulmuş ve işletilmeye başlanmıştır. Örnek olarak; insanlık suçu işleyenlerin yargılanabileceği uluslararası mahkemeler oluşturulması ve insan haklarına yönelik tüm bu gelişmelerin anlam ve öneminin Dünya kamuoyunca paylaşılması verilebilir. Bu tür örneklerin insan haklarının korunması ve güvence altına alınması amaçları bakımından da önemli birer araç olabileceği söylenebilir. İnsan haklarının korunmasında toplumda yer alan aktörler de önemli yer tutmaktadır. Kanun koyucu, kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları ve bireylerin birbirleriyle olan etkileşimi insan haklarının geliştirilmesi ve farkındalığının arttırılması bakımından bu sürece katkı sağlayabilecektir.
Günümüzde insan hakları, ülkelerin iç sorunu olmaktan çıkmış, uluslararası düzeyde korunmaya muhtaç bir sorun haline gelmiştir. Bu bakımdan yaşanan insan hakları ihlallerinde, uluslararası mekanizmaların çalıştırılması ve yaşanan hak ihlallerinin yaptırımsız bırakılmaması için mücadele edilmesi mühimdir. Ülkemizde de bugüne kadar insan haklarının geliştirilmesi konusunda önemli sayılabilecek mesafeler alınmış olmakla birlikte, var olan düzenlemeler ile yetinilmesini beklemek mümkün değildir. Değişim ve gelişmeler ışığında insan hakları her geçen gün daha da önemli hale gelmekte ve yasal düzenlemelere ihtiyaç duymaktadır. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin kabul edilişinin 75. Yılını kutladığımız bu dönemde temennimiz, insan haklarına gereken önemin verilmesi ve göz ardı edilmemesidir. Temel insan haklarının ve özgürlüklerinin korunarak tüm bireyler arasında eşit uygulanması dileğiyle tüm insanların 10 Aralık Dünya İnsan Hakları Gününü kutluyoruz.
Öğr. Gör. Dr. Duygu Arda / Öğr. Gör. Murat Alper Güven
